TKİ’NİN GEÇMİŞ ON YILI
Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) için 2014 ve 2024 yıllarını kapsayan on yıllık süreç, kurumun hem yapısal hem de mali açıdan büyük bir dönüşüm geçirdiği bir dönemdir. 2014 yılı (özellikle Soma faciası sonrası) bir dönüm noktasıyken, 2024 yılı “kamuda tasarruf” ve “yüksek maliyet” baskısının en yoğun hissedildiği yıl olmuştur.
İşte 10 yıllık kritik karşılaştırma:
1. Personel Sayısındaki Keskin Düşüş
TKİ’de çalışan sayısı, özellikle emekli olanların yerine yeni alımların kısıtlı tutulması ve bazı işletmelerin devredilmesiyle ciddi oranda azalmıştır.
• 2014 Yılı: Yaklaşık 6.000 – 6.500 bandında (Müesseseler dahil toplam personel).
• 2024 Yılı: Yaklaşık 3.767 personel.
• Fark: 10 yıl içerisinde personel sayısında %40’a yakın bir azalma yaşanmıştır. Kurum, operasyonlarını daha çok dış hizmet alımı (rödovans) ve taşeron sistemleri üzerinden yürütmeye başlamıştır.
2. Üretim ve Kotalar: “Kamudan Özel Sektöre”
2014’te TKİ doğrudan kendi işçisiyle daha fazla üretim yaparken, 2024’te “sahibi olduğu sahaları başkasına işlettirme” modeline geçmiştir.
• 2014: Soma faciası ve sonrasındaki iş güvenliği düzenlemeleri nedeniyle üretimde geçici bir duraksama yaşanmış, ancak kamunun doğrudan üretim ağırlığı daha yüksekti.
• 2024: Yıllık üretim yaklaşık 33 milyon ton civarında seyrediyor. Ancak bu üretimin büyük bir kısmı rödovanslı (kiralık) sahalardan ve hizmet alımı yapılan şirketlerden geliyor. TKİ artık bir “üretici”den ziyade, Türkiye’nin linyit rezervlerini yöneten bir “denetleyici/planlayıcı” kurum kimliğine bürünmüş durumda.
3. Karlılık: Karlı Devden Zarar Eden Yapıya
Mali tablolar, 10 yıl içinde artan maliyetlerin (mazot, elektrik, döviz bazlı yedek parça) ve enflasyonun etkisini açıkça gösteriyor.
Türkiye Kömür İşletmeleri’nin (TKİ) 2014 ve 2024 yılları arasındaki on yıllık mali değişimi, kurumun ekonomik yapısındaki ciddi dönüşümü gözler önüne sermektedir.
Mali Sonuçlar ve Karlılık 2014 yılında Soma faciasının etkisiyle 8,8 milyon TL düzeyinde, o dönem için operasyonel ve geçici kabul edilebilecek bir zarar açıklanmışken , 2024 yılına gelindiğinde bu tablo 6,4 milyar TL gibi devasa bir dönem zararına dönüşmüştür. Bu keskin düşüşün arkasında, 2014’te daha öngörülebilir olan maliyetlerin aksine, 2024’te finansman giderleri ve enflasyon düzeltmelerinin yarattığı yapısal sorunlar bulunmaktadır.
Satış Performansı ve Verimlilik Kurumun satış hacmi on yıl içerisinde büyük bir artış göstermiştir. 2014 yılında satışlar düşük hacimli ancak sürdürülebilir bir çizgide ilerlerken , 2024 yılında net satışlar 22,7 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Ancak bu yüksek hacim, beraberinde verimliliği getirmemiş; yüksek satış rakamlarına rağmen düşük verim elde edilmiştir.
Faaliyet Karındaki Değişim Faaliyet kârı noktasında da benzer bir gerileme yaşanmıştır. 2014 yılında kurum %10-15 bandında pozitif bir faaliyet kârı ile çalışırken , 2024 yılında uygulanan enflasyon muhasebesi sonrasında net kâr negatife dönmüştür.
Özetle, 2014 yılında “kamu madenciliği” odaklı ve maliyetleri kontrol edilebilir bir yapıda olan TKİ , 2024 yılında yüksek işletme maliyetleri ve makroekonomik baskılar nedeniyle kârlılıktan uzak, yapısal bir zarar tablosuyla karşı karşıya kalmıştır.
Özet Karşılaştırma (2014 vs 2024)
1. Personel: 10 yıl önce 100 kişiyle yapılan iş, bugün yaklaşık 60 kişiyle (veya dışarıdan destekle) yapılmaya çalışılıyor.
2. Model: 2014’te “kamu madenciliği” hala güçlüydü; 2024’te “sahayı özel sektöre ver, kömürü satın al” modeli (Rödovans) hakim oldu.
3. Ekonomi: 2014’teki zarar “operasyonel ve geçici” bir durumken, 2024’teki zarar “yüksek maliyetler ve makroekonomik etkiler” kaynaklı daha yapısal bir soruna işaret ediyor.
TKİ’nin bu zarar durumundan çıkmak için son yıllarda Hümik Asit (tarım) ve Kömürden Karbon Fiber gibi yüksek katma değerli ürünlere odaklandığını görüyoruz.
Verilerin Özet Tablosu (Kaynak Özeti)
Veri Tipi Kaynak Doğruluk Kontrolü
Zarar/Kar Rakamları Sayıştay Denetim Raporları Resmi Mali Tablo
Personel Sayıları Hazine ve Maliye Bak.
/ Strateji Bütçe Bşk. İstihdam İstatistikleri
Üretim Miktarları TKİ Yıllık Faaliyet Raporları Operasyonel Veri
